Политичките актери пред редовните избори кои треба да се одржат на пролет, ги зголемија теренските активности, а со тоа се зголемува и интензитетот на спонзорираните политичките реклами на социјалните мрежи. Евидентно е дека социјалните мрежи остануваат омилена алатка на политичарите за директна комуникација со граѓаните. Меѓутоа, како што посочуваат познавачите, проблемот е што всушност станува збор за себепромоција спакувана во реклама од јавен интерес.
Марина Тунева, која е консултантот и тренер за стратешка комуникација посочува дека граѓаните мора да бидат свесни оти овие реклами не се примарниот начин за да се информираат за прашањата од јавен интерес.
„Јасно е дека нивната цел е да се подобри имиџот на политичарот, да се влијае врз јавното мислење и континуирано да се придобива поддршката од гласачите. Иако со некои реклами може да се направи обид да се објаснат одредени политички прашања, сепак тоа се прави на начин што комплексните прашања во голема мера ги поедноставува, што со себе носи ризик за искривување на вистината“, појаснува Тунева.
Од друга страна комуникологот Сеад Џигал кај веб – страните и официјалните профили на социјалните мрежи на политичарите забележува маркетиншки техники за освојување на симпатии кај јавноста.
„Веб-страниците и страници на социјалните мрежи најчесто ги величаат сопствените функционери и лидери, па повеќе наликуваат на фан-страници, наместо да бидат информативни и отворени за комуникација со граѓаните. Најчесто во оваа комуникација се користат маркетиншки техники за промоција на функционери, проекти или активности, во кои тие се обидуваат да ги подобрат својот имиџ и рејтинзи, но овие содржини главно не ги покажуваат објективните состојби и се многу повеќе пропагандни, отколку што се информативни“, вели тој.
Од пропаганда до црна кампања, политичките реклами на социјалните мрежи „извор“ на негативни појави
Политичките претставници често ги користат социјалните медиуми за брзо и лесно ширење на пропаганда, од промоција на некој кандидат или програма, сѐ до злонамерни пораки од некоја црна кампања, посочува Џигал.
„Политичарите и нивните подржувачи многу често прибегнуваат кон манипулации, како што се дезинформации, лажни вести, пристрасни и селективни информации, организирани напади и притисоци кон политичките конкуренти, планско умножување на пропагандни содржини“, набројува Џигал.
Тој смета дека во отсуство на медиумите кои се еден вид на филтер на политичките информации, се јавува злоупотреба на социјалните платформи.
„Подржувачите на партиите водат вистинска борба на интернет и на социјалните мрежи против своите конкуренти и се обидуваат да се докажат како бескомпромисни борци за својата партија. Ова се некои негативни процеси кои водат кон зголемена нетолеранција и поларизација во општеството, а социјалните мрежи се клучна компонента за сето тоа“, појаснува Џигал.
Целосен недостаток на проверка на факти
Кога станува збор за платените политички реклами објавени преку социјалните мрежи се јавува проблемот со проверка на факти. Зголемената количина на информации на интернет носи предизвик како да се процени во што да се верува. Додека во меѓувреме публиката е таа која само ги апсорбира пласираните информации.
Тунева вели дека со оглед на потенцијалот за ширење дезинформации, постои сè поширок консензус дека некаква форма на регулација или „филтер“ за политичкото рекламирање е неопходна, се со цел да се обезбеди точност на информациите што се шират.
„На публиката може да ѝ биде навистина тешко да процени што е факт, а што е дезинформација или манипулација. Но, прашањето околу регулацијата не е така едноставно и бара внимателна рамнотежа меѓу правото на слобода на говор, наспроти потенцијалните штети од дезинформациите“, истакнува таа.
Комуникологот Џигал смета дека новинарите треба особено да внимаваат кога пренесуваат информации пласирани на социјалните мрежи и веб – страници на политичарите, бидејќи неретко се користат за да се подметне одредена информација.
„Политичарите и нивните Пи-Ар-тимови се многу вешти да пласираат вакви објави со цел да влијаат на политичките настани и на јавноста. Во последниот период видовме, на пример, со настаните во Косово, како политичарите со нивните објави на Твитер, Инстаграм и Фејзбук ги диктираат настаните и начинот на кој медиумите известуваат“, вели тој.
Додава дека новинарите треба да се стремат кон пренесување на реална и јасна слика за моменталната ситуација.
И телевизискиот новинар Сеад Ризвановиќ вели дека се зависи од професионалноста на новинарот.
„Никаква политичка промоција или реклама не би требало да создава пречки на новинар кој при материјата настапува непристрасно и професионално“, вели тој.
Во однос на потеницијалот за ширење на дезинформации на социјалните мрежи преку медиумите, Ризвановиќ оценува дека ова прашање има потреба од подеднаков пристап и кон другите начини за ширење на дезинформации.
„Ширењето на дезинформации не е нужно поврзано со политичкото рекламирање, може да биде, но и не мора. Така што при ова прашање треба се пристапи на ист начин како и со ширење на дезинформации на било каков начин“, дециден е тој.
Тунева пак вели дека во пракса некои од медиумите доследно ги проверуваат сите информации пласирани на социјалните мрежи, но има и такви кои отстапуваат од правилата.
„ Ако се земе предвид дека политичкото рекламирање самото по себе претставува обид за самопромоција, во случаи кога новинарите не ги анализираат таквите информации на критички начин и не ги проверуваат изворите и веродостојноста на исказите, тогаш и самите стануваат платформа за промоција“ посочува Тунева.
Потребна е регулатива која нема да ја загрози слободата на говор
Досегашните форми за регулирање на политичката комуникација, како што се дефиниран период за предизборна кампања, начини за медиумско претставување на телевизија, радио и печат, тв-дуели и временски квоти за промоција во медиумите, како што појаснува комуникологот Џигал се покажуваат сѐ помалку ефикасни во ерата на интернетот и на социјалните мрежи.
„Сега за жал доминираат постојаната кампања и неконтролираната политичка пропаганда. Имајќи ги предвид недостатоците во нашата политичка и медиумска култура се наметнува потребата постапно да се воведат некои механизми на контрола кои би биле јавен интерес и би придонеле за превенција, пред сѐ преку т.н. корегулација. Досега имаше обиди преку етички кодекси да се спречат злоупотребите и манипулациите, но очигледно е дека овие обиди за регулација треба да се зајакнат, секако без да ја загрозат слободата на говор“, вели тој.
Тунева оценува дека воведувањето на регулатива може да биде меч со две острици.
„Прашањето околу тоа кој треба да работи на ваквате регулација или надзор е, на некој начин, меч со две острици. Ако станува збор за самите социјални мрежи тогаш постои загриженост околу нивната моќ ефективно, навремено и непристрасно да ги контролираат содржините. Ако е владина институција или тело тогаш постои загриженост околу потенцијалното наршување на слободата на говорот и поставување на одреден тип на цензура. Доколку, пак, се работи за организација од граѓанскиот сектор се поставува прашањето околу капацитетите, квалификациите, неутралноста во пристапот, влијанието на донаторите итн.“, вели Тунева.
Посочува дека и самите социјални мрежи почнале да спроведуваат одредени мерки за проверка на фактите и етикетирање или означување на погрешните содржини. Но, дека и тие наишле на критики околу ефикасноста и потенцијалната пристрасност.
Според експертите од областа на комуникологијата и новинарството засега најдобро решение е секој поединец да биде критички настроен, односно медиумски писмен. Но, како што посочуваат тие, обемот на информации на кои се изложени луѓето и софистицираните методи во кампањите за ширење дезинформациии, ја прават оваа задача за поединецот се посложена и потешка.
Авторка: Симона Србиноска
- Текстот е изработен во рамки на Програмата за жени новинари на ПИНА
