Возовите во развиените држави се користат за олеснување на трошоците за живот, за пристап до поедноставен превоз како за работоспособното население, така и за пензионерите, но со посебен акцент со поволности за младите и за студентите.
Има многу успешни примери, една од нив е Германија која пред неколку месеци пушти во продажба месечен билет од 49 евра, за повеќе луѓе да се префрлат од возење со автомобили на возови, што од една страна би значело заштеда, а од друга страна да се спречи загадувањето.
Развојот на железничкиот сообраќај е огледало на развојот на една држава, а (не)средувањето на состојбата, има огромно влијание врз животниот стандард на граѓаните.
Како е состојбата во Македонија?
Возови кои што доцнат, возови што ги нема, возови што не се чести барем до релациите до кои има изградено пруги, укинати меѓународни линии.
Според анализата на претпријатието АД Железници Транспорт во осумедесттите години од минатиот век неверојатни четири милиони патници патувале со возови по пругите во Македонија, а пооследната година овој број е сведен на нешто околу 250.000 патници годишно.
Предизвиците со кои се соочува АД Железници Транспорт се штрајкови, расипани возови, незадоволни патници.
Симе Велиновски кој скоро 26 години е машиновозач, во разговор за ПИНА.мк вели дека претпријатието се соочува со кризни денови, и е далеку од напредок.
„Во времето кога се вработив беше предизвик да станеш машиновозач, тоа беше љубов, тоа време машиновозачите, железницата, локомотивите, возовите беа инспирација за секој, имаше посебно школо само за тоа се учеше. Имаше возови што стварно заслужуваа внимание и со љубов да им се посветиш средени, уредени, нови со сите на нив потребни елементи. Но, сега друштвото на транспорт е далеку од убавите денови. Дека напредуваме, не напредуваме, далеку од тоа“, раскажува машиновозаачот.
Бројките покажуваат дека патувањето со воз иако е најефтина опција за превоз станува неатрактивна за граѓаните.
Проф. д-р Зоран Кракутовски, член на Катедрата за железници за ПИНА.мк вели дека намалениот број на патници е резултат на се поголемата конкурентност на другиот превоз и несоодветниот развој на железничкиот транспорт.
Тој оценува дека железничкиот транспорт е особено важен за држави без излез на море, како што е Македонија, затоа што големата меѓународната размена на стоки во најголем обем се врши преку водниот транспорт кој е најефтин, кога се пресметува по единица превезена количина, а после него е железницата.Професорот посочува дека транспортот има огромно влијанието врз економијата.
„Секоја транспортна инфраструктура изградена во просторот е оригинална и единствена градежна градба која го структурира и обележува просторот на долг временски период. Просторните локации кои ги избираат фирмите за градба на производни капацитети зависат во голема мера од пристапноста до транспортната инфраструктура и квалитетот на транспортот кој се нуди. Перформансите, кокурентноста и профитабилноста на компаниите, директно зависат од висината на транспортните трошоци“, вели тој.
Професорот додава дека исто така, меѓународната стокова размена е особено важна за македонската економија која е отворена кон странските пазари и која стратегиски е насочена кон привлекување на странски инвестиции и нови технологии.
„Територијата на државата е позиционирана на транзитните меѓународни рути за превоз и преку размена на луѓе, идеи, знаења и капитал се доаѓа до забрзан економски раст“, појаснува професорот.
Но, и покрај важноста на железничкиот сообраќај за развојот на една земја, тој со години е заборавен од властите.
Децениската заборавеност резултира и со нестабилност. Вработените постојано мака мачат со добивањето на платите.
„Последните години, особено настануваат се повеќе и повеќе проблеми со исплатите на нашите плати со тоа што го имаме, и тоа влијае многу негативно на се живо што се случува околу нас. Се создаваат огромни загуби трошоци, со прекинот на нашата работа“, вели Велиновски.
Тој раскажува дека кога вработените ќе ја слушнат реченицата „не можеш да земеш пари“, немаат друга алтернатива, освен бојкот.
Наместо смена на инфраструктура, смена на директори
Власта наместо да ги смени инфраструктурата и финансиската нестабилност, успеа да смени само голем број на директори. Па така, изминатите пет години во ова претпријатие се сменија седум директори, а ова за Државната комисија за спречување на коруција стана алармантно.
„Државната комисија за спречување на корупцијата, постојано на своите јавни седници, дебати, контактни емисии го истакнува овој проблем и го карактеризира како политичко влијание и состојба на корупција во политиката, а за надминување на овие состојби, постојано укажува на потребата од што поскоро донесување на Законот за висока раководна служба. За жал носењето на овој закон е неизвесно, а причината ДКСК ја лоцира во непостоење на поличка воља поради ограничување на политичкото влијание“, информираат од ДКСК за ПИНА.мк.
Професорот Кракутовски смета дека со децении наназад продефилирале доста директори без соодветно образование и искуство, и додава дека железничкиот трнаспортен систем е изложен на политичко влијани и решенија со лоши ефекти.
За вработените во претпријатието, постојаната промена на директори дополнително ја нарушува стабилноста на претпријатието. Како што појаснува машиновозачот тие што доаѓаат на функција најчесто не се запознаени со железничкит транспорт.
„Железницата е комплексна работа не се учи преку ноќ, луѓе завршуваат школи, факултети за да можат да работат и да ја водат напред. Значи професионалците завршуваат железнички школи се образовале зошто системот на работа во железничка е многу сложен, комплет од превоз се е многу сложено и за да го научи тоа некој навистина треба многу време да посвети од себе си да го научи“ појаснува машиновозачот.
Нема меѓународни, укинатите линии за Кочани и Кичево
И додека во развиените земји патувањето со воз станува се поголема атракција, во Македонија освен што не се вложува доволно, во изминатиот период се укинаа и патничките меѓународни линии.
Според Велиновски меѓународните линии се од особена важност за понатамошен развој на овој патнички сообраќај. Вели дека поради недостатокот на персонал и влечно средство, укинати се и лините за Кочани и Кичево, линии од голема важност за граѓаните.
„Тоа се многу важни линии, не се едноставни зашто сите тие возови влијаат на населението во тој крај што живееат, без да ги броиме како пари како доход во компанијата, оставаруваат некое движење на луѓето што живеат во тие краишта. Постојат некои места, во кои возот, е единствен начин за патување во селата во Источна Македонија, возот поминува на некои места на кои не поминуваа ништо друго.“ посочува Велиновски.
Професор Кракутовски пак, појаснува дека укинувањето на линии е најнепопуларното решение кое се наметнува кога квалитетот на транспортот е на многу ниско ниво, а транспортните трошоци се несоодветно високи.
„Навиката на граѓаните кои користеле возови, потребите на социо-економски групи на граѓани кои се упатени да користат поефтин сообраќај, се деградираат и уништуваат со укинување на патничките возови. Последните години не сообраќаат ниту меѓународните возови за превоз на патници, и епилогот е видлив и мерлив од ваквите состојби“, заклучува професорот.
Машиновозачот и професорот се согласни дека живееме во време во кое возот за светот освен потреба, е и атракција, а тоа не е случај и кај нас.
„Ова модерно време време носи патување на светот, дури и за чисто од забава, сите возови во Европа се користат, нема патнички воз празен, само кај нас може возот да биде празен. Не се посветува доволно на тој дел, дека ни се потребни тие меѓународни возови, треба да исполнуваме некои стандарди не само да се нафатиме да ги возиме тие меѓнародни возови,“ посочува Велиновски.
Владина желба и Стратегија за развој на претпријатието можат да сменат многу, вели Велиновски. Тој појаснува дека железничкиот сообраќај со себе носи и други привилегии како што се намалување на гужви во сообраќај и намалување на загаденоста во природата.
„Се е многу поедноставно, само една стратегија за развој на железниците, не само како железници, како инфраструктура, како пруги, да се вложи, да се внеси свежина со возен парк, подновување, обновување на патничките возови, да се подобри тој дел. Потоа набавување на нови локомотиви, електрични што ни се потребни, дизел локомотиви, за да можеме да се бориме во денешното време на модерни железници што не опкружуваат, да не бидеме како слепо црево на железничкиот коридот меѓу Европа и солунските пристаништа“, порачува машиновозачот.
Професорот Кракутовски додава дека и покрај стратегиите за развој на транспортните системи, големите предвидени инвестиции во железничката инфраструктура и набавката на нови железнички возила, овој транспортен систем не покажува дека е способен да се прилагоди на пазарот на транспортната понуда.
Авторка: Симона Србиноска
- Текстот е изработен во рамки на Програмата за млади новинари на ПИНА